Göbekli Tepe to starożytne stanowisko archeologiczne położone w południowo-wschodniej Turcji. Jest to jedno z najważniejszych i najbardziej fascynujących odkryć archeologicznych minionego stulecia, bowiem kryje pozostałości prehistorycznego sanktuarium. Odkrycie tego miejsca przyczyniło się do wprowadzenia zmian w dotychczasowej wiedzy, jaką posiadaliśmy na temat neolitu. Miejsce to znajduje się na szczycie wzgórza w górach Germus, około 15 kilometrów na północny wschód od miasta Şanlıurfa.
Szacuje się, że Göbekli Tepe ma ponad 10 000 lat, co czyni go jedną z najstarszych znanych budowli stworzonych przez człowieka na Ziemi. Pochodzi z okresu neolitu przed ceramiką, a konkretnie z 10 tysiąclecia pne.
Miejsce składa się z licznych okrągłych i owalnych ogrodzeń, składających się z masywnych kamiennych filarów w kształcie litery T, z których niektóre osiągają wysokość do 6 metrów i ważą kilka ton. Te filary są ozdobione skomplikowanymi rzeźbami różnych zwierząt, w tym węży, lisów, dzików i ptaków.
Tym, co sprawia, że Göbekli Tepe jest szczególnie ważne, jest to, że kwestionuje konwencjonalne rozumienie wczesnej historii ludzkości. Przed jego odkryciem wierzono, że ludzie zaczęli osiedlać się w dużych społecznościach po rozwinięciu rolnictwa. Jednak Göbekli Tepe wskazuje, że monumentalna konstrukcja i złożona organizacja społeczna pojawiły się w historii ludzkości wcześniej niż sądzono.
Uważa się, że Göbekli Tepe pełnił funkcję religijną lub rytualną. Niektórzy badacze sugerują, że mogło to być centrum ceremonialne, w którym ludzie zbierali się na wspólne zajęcia i uczty.
Miejsce to zostało po raz pierwszy zidentyfikowane w 1963 roku przez naukowców z University of Chicago i Istanbul University podczas badania regionu. Jednak dopiero w latach 90. niemiecki archeolog Klaus Schmidt i jego zespół rozpoczęli systematyczne wykopaliska w Göbekli Tepe, ujawniając jego prawdziwe znaczenie. Na miejscu znaleziono pewne dowody praktyk pogrzebowych. W zagrodach odkryto szczątki ludzkie, w tym kilka wyrzeźbionych w kamieniu rzeźb przedstawiających postacie ludzkie.
Z niejasnych powodów około 8000 p.n.e. miejsce to zostało celowo zakopane. Dzięki temu zachowały się struktury, chroniąc je przed erozją i pomagając w ich zachowaniu aż do ich ponownego odkrycia tysiące lat później. Od 2018 roku Göbekli Tepe jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i nadal jest aktywnym obszarem badań archeologicznych. Odkrycia dokonane w tym miejscu wywarły ogromny wpływ na nasze rozumienie historii ludzkości, złożoności społecznej i początków cywilizacji.